Życzenia

Pragnę złożyć wszystkim czytelnikom serdeczne życzenia błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia i Szczęśliwego Nowego Roku! Odpoczynku, wytchnienia, spokoju serca.

Niech ten cały świecący blichtr nie przysłoni nam Świąt. Nie musiy oglądać Kevina za wszelką cenę :)

A pô góralsku:

Na scyńścié, na zdrôwié na tô Bôze Narôdzynié!
Côby sié Wom darzyłó, mnôzyłó syćkô Bôskié  Stwôrzynié!
W kumôrze, w ôbôrze, wsyndyl dôbrze!
Côby sié Wom darzyły kury cubate i gynsi siodłate
Côbyścié mieli teló krów, kiwló w sąsiegu plów
Côbyście mieli teló cielicek, kieló w lesié jedlicek (chôć teroz tyk jedlicek za bar-z juz nima...)
Côbyścié mieli teló ôwiycek, kieló mak mo ziorecek
Côby sié Wom darzyły kónié z biołymi nôgami
Côbyścié ôrali śtyroma pługami
Jak nie śtyroma tô trzoma
Jak nie trzoma tô dwoma
Jak nie dwoma tô jednym, alé gôdnym!
Côbyścié mieli teló dzieci kieló przỳ piecu śmieci
W kôzdym kątku pô dzieciątku na pôściéli trôjé!
Na scyńścié, na zdrôwié na tyn Nôwy Rôk
Côby Wom wylecioł z pieca bôk
Côby Wom wyleciała ruła
Côby Wom gaździno shrubła!

A dô reśty, côbyścié byli scyńśliwi i weleli jakô w niebié janiéli!

Dedykacja muzyczna w tym roku również regionalna. Pastorałka Dnia jednego o północy, śpiewana na południu Polski (choć może w innych częściach też?). W dzieciństwie zawsze szarpaliśmy się za włosy przy słowach "Alem ich po trochu wziął za czuprynę (Alék ik pô trôchu wzion za cypryne).

Góralsko wylicanka

Ôbiecujém ze w kóńcu côsi napisém pô pôlsku, nie inô pô góralsku. Nalek dziś ułozył góralskom wylicanke Widziołek pore takik śląskik, tôk se pômyśloł cemu nima góralskiéj? Nyj zek sié wzion i ułozył.

Mom góralskom wylicanke
Jo jym kiske, Ty kaszanke
U nos jęczmień tô jest jarzec
U wos skorek u nos kôrzec
Norymnica tô ulewa
U nos plowa u wos plewa
Wiater dujé a nie wieje
Cô sié rôbi? – Co się dzieje?
Świerka smrekém nazỳwome
I pô kufié casém dome
Modrzew za to tô jest świérk
Duża góra tô jest wiyrk
Wiyrk mo baron dôbry casém
Ty mos zysk, a jo mom hasen
Ôwce dôjém dô gielety
Godom raty, a ty rety
Skôrusa tô jarzębina
Mojej mamy tô mamina
Watre tô sié w polu pali
Bôiskô tô jest rodzaj hali
Gumowce tô som bacioki
A jak z filcem tô filcoki
Sonsiég tô skrzynia na zboże
Pług jak u wos pôle ôrze
Śnieg odgarniać – ôdkidôwać
Wyimać tô jest wyjmować
Jeżyny tô som cyrnice
Owce białe tô bielice
Z pyskiem w kropki tô murculé
A z rogami tô rôgulé
Jancỳkryst – niegrzeczny chłopiec
Wiaderko zaś tô jest skôpiec
Dô skôpca sié krôwe dôi
Dom się stroi - u nos moi
Dô ôstrewki kładém sianô
Lym świt tô jest wcześnie rano
Podskakiwać tô kôzacỳć
Słowo wytrych tô ónacỳć
Ónecki tô som onuce
I na razié na tym skóńcém

Spis dziedzin cd

Jedyn chłop z Jordanôwa mi pedzioł ze hań som jest jesce wsié cô uwazujom sié za góroli pôdholańskik i nôsom sié pô nasemu.
Te wsié tô:
Łyntôwnio 
Naprawa 
Ôsielec 
Tôpôrzyskô 
Wysôko 
Jordanów

Zolicom ik dô Pôdholo Robcańskiegô. Dalyj som jest juz babiogórcỳ i kliscoki.
Wyruciyłek ze spisu wieś Krôśnicom, bôk sié dôwiedzioł ze jest jé juz wsiom piynińskom. Dôdołek Bór.

Zmiyniéłek tyz zapis. Teroz jak na kóńcu jest jé o, tô zapisujém tô bez ô, nie bez ó jak dô tela, chôć cynstô (prawié zawse) sié hań wymowio ó (inô starzỳ ludzié godajom barzyj w strône ô). Tak me ustalyli na grupié kôdyfikatôrów i tegô sié trzỳmiém. 

Pôdholańskié dziedziny spisane

Fciołbyk zrôbić spis sỳćkik dziedzin góralskik (pôdholańskik) zapisany w nasyj gwarze i môim spôsôbém zapisu. Nie bedem tu dawoł przỳsiółków. Jak jest wieś Bukowina Tatrzańska, tô pô góralsku nie pisém juz tegó Tatrzańsko, bô nik tak nie godo, ba sié godo prôstó - Bukôwina. Pôdzielém tak arbitralnié na trzỳ grupy i zaznacém wsié cô uwazujém ze som jest przyńściôwe. Te grupy tô: Skolne Pôdholé, Nôwôtarskié Pôdholé i Rôbcańskié Pôdholé. W grupié Pôdholo Nôwôtarskiegó wydzielém tyz pôdgrupy: gôrcańskó-piynińskom (nie mylić z górolami piynińskiémi ani zogórzanami!), nôwôtarskom i cornódónajeckom. Nie spisujém tutok wsi ôrawskik, śpiskik ani piynińskik, a temu ze nie godom w gwarak cô sié ik hań uzỳwo, musiołbyk pisać tak jak sié nazwe danyj dziedziny wymowio w gwarze pôdholańskiéj, a tó sié môze róźnić ôd tegó jak sié wymowio na Śpisu, Ôrawié cỳ Piyninak.  Dô dzieła:

Skolne Pôdholé:

Zokôpane
Kôściéliska abó Pôlany
Bukôwina
Brzegi
Białka
Glycarów Dôlny
Glycarów Górny
Bioły Dónajéc (u nos sié godo Dónajéc, abó casém nawet Dônajéc na Bioły Dónajéc, jak zaś fto siedzi blizyj Cornegó Dónajca tô godo Dónajéc na Corny Dónajéc, rôzumiécié?:P)
Leśnico
Grôń
Lyscỳny
Siérôckié
Bustryk
Ząb
Pôrônin
Stasikówka
Siychła  (bôccié, ze wieś Murzasichle tô wymyśleli Austryjocỳ! Nie jedziémé do Murzasichla inó za Siychłe, a wracome sié zo Siychły)
Mur
Suche 
Nôwe Bystre
Dzianis
Witów
Małe Ciche 
Wyśnio Bańsko
Niźnio Bańsko
Cyrwiynne
Chôchôłów
Wielgié Ciche  (nazwa Wielgié Ciche jest jé uzỳwano lym w tyk wsiak cô majom bliskó i na Małe i Wielgié Ciche, np. na Bańskiéj, kany inyndyl tó jest prôstó Ciche)
Miyntustwó (cyńść Wielgiegó Cichegó, ôdrymbno) (przyńściôwe z nôwôtarskim)

Skrzỳpne
Marusỳno
Saflary (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Bór (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Ratułów (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Kóniówka (przyńściôwe z nôwôtarskim)

Nôwôtarskié Pôdholé (nazỳwane tyz niźnim):

Corny Dónajéc (grupa cornódónajecko)
Pô(d)cyrwône (grupa cornódónajecko)
Wróblówka (grupa cornódónajecko)
Piniońśkôwice (grupa cornódónajecko)
Dzioł (grupa cornódónajecko)
Ôdrôwąz (grupa cornódónajecko)
Zołucne (grupa cornódónajecko)
Stare Bystre (przyńściôwe ze skolnym, grupa cornódónajecko)
Ludźmiérz (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Rôgôźnik (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Grônków  (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Zoskalé (a jadém Za Skałe) (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Krausów (grupa nôwôtarsko)
Długôpôlé (grupa nôwôtarsko) 
Môrowcỳno (grupa nôwôtarsko)
Pyzówka (grupa nôwôtarsko)
Losek (grupa nôwôtarsko)
Trute (grupa nôwôtarsko)
Klikusôwo (grupa nôwôtarsko)
Ôbidôwo (grupa nôwôtarsko)
Nôwy Torg, abó prôstó Miastó (grupa nôwôtarsko)
Waksmund (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Ôstrôwskó (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Łopusno (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Horklowo (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Knurów (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Ślembork, Ślebork (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Huba (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Mizerno (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Maniôwy (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Dymbnó (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Kluskôwce (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Côrśtyn (grupa gôrcańskó - piynińsko)

Pôdholé robcańskié:

Raba Wyśnio
Skawa
Rôkiciny
Robka
Pónice
Chabówka
Biélanka
Siéniawa
Spytkôwice(wpływy ôrawskié pônô widôcne)
Rdzowka


Ôsôbnó dajém wieś:

Ôchôtnico


I jesce ôsôbnó dwié wsié na Slowiyńsku (Słowacji):

Sucho Góra (Suchá Hora)
Głodówka (Hladovka)

Pôdział na Skolne, Nôwôtarskié i Robcańskié Pôdholé jest jé uzỳwany inó nie za bar-z wiada kany ftôre sié kóńcỳ. Przydzioł wsi dô jednegó, drugiegó abó trzeciegó jest jé mój. Pôdgrupy na nôwôtarskim Pôdholu wymyśloł jo i nikak takik wceśniéj nie widzioł.
Tys nie wiém cỳk sỳtkié wsié i miasta dôbrze dô pôdholańskik zolicył, jak mocié w tyj rzecỳ iknkse zdanié, tô mi piścié. Jo nie jest jé etnôgraf, tó sié na rzecỳ za bar-z nie znom inó pôkazujém jak jo tó widzém jakó górol.

Cemu górol idzié w holé?

Duzó ludzi myśli, ze górole nie chôdzom w holé w ôgule. Nyj jest w tym duzó prowdy, znom dôść duzó ludzi, nasỳk, cô nigdy w Tatrak nie byli. Bô pô có hań pudzié kie ik z ôkna widzi?
Nale tyz znom takik góroli cô w hole radzi chôdzom (somek taki, chôć tegó rôku tók za bar-z nimioł casu hań iść). Côsi w te wiyrchy cłeka ciągnié. Straśnié ciągnié. I tó nie jest jé tyn som ciąg, cô ciągnié turyste z Warsawy cô haw przỳjechoł na dwa tyźnia i fce sỳtkó wartkó ôbleciéć. Pôwiym jak Arystyp z Cỳreny, rzeke Zỳgmunt Kuchta z Bukôwiny: zdajé mi sié, zdajé mi sié ze tyn nas ciąg w hole, góralski ciąg, jest jé inksỳ jakó tyn ceperski.
Górole zawse w holé śli pô côsi. Na juhaske z ôwcami abó krôwami, na pôlowacke, dô lasa, rôbić w baniak, na zbój na Luptów, na przemyt, na dezerterke i dô partyzantki abó jakó kurierzỳ. I mnie tak w hole ciągnié. Wiada, ze sié fce i ślaki wartkó przeleciéć i nastympne scỳty zalicỳć, nale ciągnié mnie hań, bô hań ôwce posali môi przôdkôwié (np. mój dziadek juhasiył w Dôlinié Jarząbcyj, a brat pradziadka jakó młody honielnicek zginon w ścianie Giewôntu), bô hań sié ôzwijoł nas góralski duch zaklynty w nasyj muzỳce, śpiywié i tońcu. Han som jest kôzicki cô ik strzylali pôlowace i hań w skałak som jest pôchôwane skarby downyk zbójników (nie wierzỳcié? Jo wierzém;). Taki jest tó źródłó góralskiegó ciągu, cô pcho górola w holé.

Na kôniec tegó krótkiegó wpisu zacỳtujém niebôscỳka Stanisława Nyndze-Kubińca z Pôlon (Kôściylisk):
"Idom casỳ, za casami w biełom grań
i jo pudém z juhasami, pudém hań"

Tak, ze bar-z piyknie sỳtkik pytom. Pódźme hań!

Na kôniec trzỳ małe ôgłosynio:
Pô piyrse tó przeprosom, zek nie dôtrzỳmoł słowa i nie napisoł tegó spisu pôdhalańskik dziedzin w gwarze, spis prawié gôtôwy, ale jesce fcém pore spraw pôprawić.
Pô drugié tó bar-z piyknié pytom sỳtkik zainteresôwanyk w kôdyfikacjyj (wyboccié za te brićkié słowa) nasỳk góralskik gwar dô dôłącanio dô grupy na facebooku (fajzbuku). Grupa jest jé ôtwarto i nazỳwo sié Kodyfikatorzy gwar góralskich :P, môzecié se jom na fajzbuku nonść.
Pô trzecié tó zacỳnom pisać ą w miyjscak kanyk dô tela pisoł om, on itp. 

Tó nase Pôdhole!

Z pôcontku zek fcioł napisać tyn wpis pô pańsku. Dô telak uwazôwoł, ze gwara nasa góralsko tô jynzỳk cô gó uzỳwom kie godom w dóma z ôjcami, ze sonsiadami i ciôtkami, ô gazdówce, pôgodzié i takik tam rzecak. Jak sié bierém za sprawy "pôwaźniyjse", tô zacỳnom godać tak pół na pół, bô roz tô ciynzko godać dô górola pô pańsku, nale jak tłómacém statystyke, tô zaś ciynzkó godać ô "ôdchylyniu standardowym, średniéj i sumié kwadratów ôdchylyń ôd średniéj w grupié". Nale zek se pômyśloł, ze jak mom pisać ô Pôdholu, tó cemu nie napisac tegó pô góralsku. Nawet mom jesce jedne ambicjom. Fcém unikać jak sié do "kalek" jynzỳkôwyk z pańskiéj môwy. Fcém napisać tó jak nobarzyj pô nasemu, tak jakby tó prowdziwy górol pedzioł. Pô drugié tó mnie dô tegó zachynco i ôśmielo ksionzka stryka môjyj mamy śp. Jan Gutta-Môstôwegó z Wrôcławia (alé rôdém z Pôrônina). Ksionzka sié nazỳwo "Gwara ô gwarze" i stryk tam piyknié pô nasemu ôpôwiado ô nasyj gwarze, jyj pôchôdzyniu i histôrii.
Tak, ze teroz fcém napisać ô tym cỳm pôdług mnie jest jy Pôdhole i jak byk gó dzielył.
Z Pôdholém sprawa jest jy ô teló gôrso jakó na tyn przỳkłod ze Spisém, ze nimo ónó histôrycnyk granic. Trza by môze sprôwdzić kany jakié były granice starôstwa nôwotarskiegó (za casów piyrsyj Rzecỳpôspôlityj), alék nika nie widzioł côby ftó Pôdhole ôkryśloł jakó tó starôstwó. Môznó sukać jesce granic etnôgraficnyk abó jynzỳkôwyk, geôgraficnyk nyj i tyz administracỳjnyk. Z pôłednia sprawa jest jy prôsto, Pôdhole sié kôńcỳ na Tatrak i teló. Na wschôdzié tyz, kany płynié Białka i Dónajec (trza inó wydzielić Nôwom Biołom, cô jest jy z pôdhalańskiyj strôny Białki, alé jest jy juz wsiom śpiskom). Na zachôdzié niby tyz prôsto sprawa - jakó sié zacỳnajom wsié ôrawskié. Nalé pôwiydzcié mi cỳ dwié wsié na Ôrawié, pô slowyńskiyj strônié - Sucho Góra i Głodówka som jest na Pôdholu? Niby tó Ôrawa histôrycnié, alé siedzom tam górole pôdhalańscỳ, majom nas fôlklor (prowda, sié rôźni, alé cỳ miyndzỳ wsiami na Pôdholu nima rôźnic?). Nogôrso jest jy tu półnôc. Bô ka? Pôwiat nôwôtarski i kôniec?Zgôdziyłbyk sié, nale som jest w pôwiecié limanôwskim dwie wsié, kany sié godo juz pô góralsku (Ôlsówka i Raba Niźnio). Nie wiym cô pedziéć ô wsiak z pôwiatu suskiégó: Ôsielec, Wysôko i môze jesce inksỳk (Babiôgórcỳ cỳ Pôdhalanié, chłopy z Wysôkiéj godajom pô nasemu). Dalyj som jest górole babiogórscỳ i kliscoki, a w limanôwskim zagórzany. Inkso sprawa, ze załozỳciél Zwionzku Pôdhalan, piewca Pôdholo Władysłow Ôrkan był z Pôrymby ôd zagórzanów. Môze i ik dô Pôdholo zolicỳć?
Teroz drugo sprawa. Ftôsi pôlicył, ze na Pôdholu, Śpisu i Ôrawié (pô pôlskiéj strônié) jest 102 wsié (dziedziny). Śpis tô 13 wsi, a Ôrawa 16, cỳli w sumié na Pôdhole wychôdzi 73 wsié (jakek sié w rachunkak nie pômylył). W tyj licbié musom być miyndzỳ wsiami rôźnice. Kulturôwe, w gwarze nyj i tys we warunkak gazdôwanio. Pôdhole zwykłó sié dzielić na Skalne, Niźnié i Robcańskié. Nie przecém, ze takié cynści som jest na prowde. Nale kany som dôkładne granice? Pôdźme ôd pôłednia. Skalne Pôdhole? Kany jegó granica półnôcno? Cỳ Saflary tô Skalne Pôdhole cỳ juz Niźnié? A Bańsko? Wyśno pewnié tak (przecié tô wiyrchy juz dô 800-900 metrów pônad pôziom môrzo), a Niźnio? Côz, kie jesce przed wôjnom były oné jednom wsiom. Jakié jest rôźnice miyndzỳ Biołym Dónajcém, a Saflarami w gwarze, ôbycajak i warunkak gazdôwanio? Na pewnó juz inacyj sié godo w Łopusnyj, Horklowyj, Pôdcyrwônym i inksỳk wsiak jakó w Zokópanym cỳ Pôlanak (Kôściylisku). Nale tyz inacyj godajom zymbiany, inacyj bukôwiany, inacyj chôchôłowiany, inacyj zokôpiany, a te wsié tô na zicher jest jy Skalne Pôdhole. Zasiedlénié Skalnegó Pôdholo słó ôd pôłnôcỳ. Kôściyliscańskié i zokôpiańskié rôdy pôchôdzom z Bańskyj, Marusỳnyj i inksỳk dziedzin.
Jakó biôlog to pôwiym, ze przyńścié miyndzỳ Skalnym, Niźnim i Robcańskim Pôdholém jest jy ciongłe, ciynzkó wyznacỳć ścisłe kategôrié, ba twórzỳ tó sỳtkó gradiént kulturôwy i jynzỳkôwy (ucciwsỳ usỳ, przeprôsom zek musioł trôsecke zaklonć).
Trza bocỳć ô tym, ze górol z Ôstrowska, Ôdrôwonza i Zokôpanegó jest jy takim samym górolém pôdhalańskim i tak naprowde tô mo tyn som fôlklor i dziedzictwó. Tak, ze dô reśty - pôzdrowiom sỳćkik góroli!

Nastympny wpis bedzié trôske inksỳ. Fciołbyk spisac sỳtkié góralskié wsie, ale pô nasemu.

Bliski Wschód - świat

Za ścianą, na Ukrainie zaczyna się prawdopodobnie wojna. Jeszcze nigdy za mojego życia wojna nie była tak blisko (w sensie geopolitycznym, bo Bałkany chyba są bliżej niż Donieck). Jednak chciałbym zwrócić uwagę na to co się dzieje na Bliskim Wschodzie.
Nie będę (jak zwykle) powtarzał tego co można dowiedzieć się z telewizji lub z internetu. Według mnie trzeba wyraźnie powiedzieć, że Państwo Islamskie jest większym zagrożeniem niż inny terrorysta jakim jest Federacja Rosyjska. Giną nasi bracia w Chrystusie, giną jazydzi, giną szyici i sunnici, którzy nie chcą się podporządkować dyktatowi fundamentalistów. Gorąco popieram bombardowania amerykańskie, popieram prezydenta Syrii Asada (choć wiem, że święty to on nie jest), popieram Kurdów i każdą inną siłę walczącą z tym wrzodem. Co będzie nie wiem. Myślę, że my możemy zrobić tyle, że możemy się pomodlić za prześladowanych i mordowanych chrześcijan i wyznawców innych religii też. Myślę, że nasz kraj mógłby pomóc też politycznie i militarnie (jak Czesi, którzy wysłali broń Kurdom).
Spełnia się najgorsze przekleństwo - żyjemy w ciekawych czasach. Mam nadzieję, że nie zabraknie rozsądku i odwagi rządzącym. Może uda się wszystko rozwiązać bez większego rozlewu krwi. Ale pamiętajmy co mówili już Starożytni: Si vis pacem para bellum. Do tematu będę jeszcze (w miarę dostępności wolnego czasu) wracał.

Ще не вмерла України ні слава, ні воля

Pierwszymi słowami hymnu Ukrainy rozpoczynam kolejną notkę na swoim blogu. Dzisiaj nasz sąsiad - Ukraina obchodzi Dzień Niepodległości. Nie będę przypominał tego, co możemy przeczytać na portalach informacyjnych czy zobaczyć w telewizji. Nie będzie o paradzie wojskowej w Kijowie ani o marszu jeńców w Doniecku. Będzie to może pierwszy wpis lekko osobisty.
Chcę się podzielić tym jak w ciągu zaledwie paru miesięcy zmieniły się moje poglądy. Wcześniej generalnie można je było określić jako raczej prorosyjskie, nawet proputinowskie (chociaż postać Władimira Władimirowicza już wcześniej budziła moje obawy). Smoleńsk odebrałem jako szansę pojednania polsko-rosyjskiego. Nie bulwersowały, a raczej cieszyły gesty współczucia ze strony Rosji bezpośrednio po katastrofie samolotu. Do śledztwa nie miałem większych zastrzeżeń, zresztą do dziś uważam, że wtedy doszło prawdopodobnie do nieszczęśliwego wypadku na skutek niekompetencji zarówno polskich pilotów jak i rosyjskich kontrolerów. Wcześniejszą wojnę w Gruzji obserwowałem z perspektywy robotnika rolnego w Austrii, dostęp do informacji miałem ograniczony (raz w tygodniu telefon do Polski, skąd podawano mi już informacje przefiltrowane). Byłem raczej przeciwnikiem polityki wschodniej śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Jeszcze wcześniej uważałem, że kupno gazu z Rosji leży w naszym żywotnym interesie, a rezygnacja z budowy tarczy antyrakietowej w Polsce napełniła mnie radością.
Jeżeli chodzi o Ukrainę to Pomarańczową Rewolucję pamiętam i byłem raczej po stronie jej przeciwników. Opcja proeuropejska (Juszczenko, Tymoszenko itd.) śmierdziała mi banderowcami. Ludobójstwo dokonane na Wołyniu było dla mnie jednym z głównych wyznaczników stosunku do Ukrainy i Ukraińców. Janukowycz za to dawał gwarancję uspokajania nacjonalistycznych tendencji i poza tym pokazywał raczej wolę współpracy z Zachodem. Byłem oczywiście świadomy, że stosunki polsko-ukraińskie są niezwykle skomplikowane od czasu jak "nienawiść wrosła w serca i zatruła krew pobratymczą", czyli od czasów powstań kozackich.
Można by mnie uznać za klasycznego leminga, ale pragnę zauważyć, że pisze jedynie o małym wycinku moich poglądów, dokładnie o ich "odcinku wschodnim".
Ten światopogląd nigdy nie był stały, pojawiały się wątpliwości zarówno w tę jak i w inną stronę. Już wcześniej zaczął się zmieniać. Początki Euromajdanu mi w zasadzie umknęły. Coś tam wiedziałem, że coś się dzieje, ale specjalnie mnie to nie interesowało (wówczas miałem inne sprawy na głowie). Sprawą zainteresowałem się mniej więcej w momencie dokonania słynnej masakry przez Berkut na Majdanie. Pamiętam, że w momencie zniknęło zainteresowanie Igrzyskami w Soczi. Dalsze sprawy, Krym, Donbas już tylko mnie utrwaliły w nowym spojrzeniu. Nie tylko w spojrzeniu na to co się dzieje dzisiaj. Teraz wyraźnie widzę krótkowzroczność naszych elit, które przez 25 lat nie doprowadziły do dywersyfikacji dostaw gazu. Żałuję, że w 2008 roku wyborów nie wygrał McCain, dzisiaj polityka USA wobec Rosji byłaby inna. Teraz wiem, że w 2008 roku prezydent Lech Kaczyński miał rację. Chce mi się wymiotować widząc politykę UE w stosunku do Putina. Dzisiejsze wydarzenia na Ukrainie skłaniają mnie do wypowiedzenia tego co noszę w swoim sercu.
Uważam, że Rosja obok Państwa Islamskiego jest największym zagrożeniem dla światowego pokoju. Od czasów carów ten kraj dąży do hegemonii w imię obłąkańczych pomysłów budowy "Świętej Rusi", przekonania, że Moskwa jest Trzecim Rzymem itp. Nawet ateistyczny komunizm w stalinowskim wykonaniu kontynuował te idee. Mam szczerą nadzieję, że rychło doczekam upadku tego kolonialnego "imperium". Zdaję sobie jednak sprawę z tego, że jest niebezpiecznie, a sytuacja przypomina 1938... Mam nadzieję, że się mylę.
Co do Ukrainy. Pamiętam o ofiarach ludobójstwa na Wołyniu i Podolu. Wołyń i Podole to nie jest cała Ukraina. Jest Centrum doświadczone przez Wielki Głód lat 30-tych, jest w końcu rosyjskojęzyczny Wschód i Południe, które jednak czuje jedność z resztą kraju ("Noworosja" to jest mała część dwóch obwodów: donieckiego i ługańskiego). Obawiam się oczywiście, że w przypadku dojścia do władzy nacjonalistów Polska może mieć problemy. Jednak wolna i niezależna Ukraina jest Polsce potrzebna. Historia stosunków polsko-ukraińskich jest pełna win po obydwu stronach. Pamiętajmy, że w 1921 roku w Rydze dokonaliśmy rozbioru Ukrainy między Polskę a ZSRR. Późniejsza polityka II RP w stosunku do mniejszości ukraińskiej też nie była idealna, a akcja burzenia cerkwi na Chełmszczyźnie w 1938 roku była haniebna. Późniejsza rzeź na Wołyniu i Podolu i jej okrucieństwo nie może być jednak niczym usprawiedliwione. Jeżeli wszystko pójdzie dobrze, wojna rosyjsko-ukraińska się skończy (sukcesem Ukrainy), a Rosja nadal będzie słabnąć Polska będzie musiała w imię pamięci upomnieć się o ofiary i doprowadzić do pojednania w prawdzie w imię dalszych partnerskich relacji. Ofiary wołają o pamięć, my jednak musimy patrzeć też w przyszłość. Pamiętajmy też, że komuniści (których spadkobiercą jest dzisiejsza Federacja Rosyjska), a wcześniej carska Rosja ma na sumieniu znacznie więcej Polaków niż Ukraińcy.
Na koniec podzielę się swoim marzeniem. Marzeniem na razie nierealnym. UE prawdopodobnie się rozpadnie (przynajmniej w obecnej biurokratycznej formule). Jednak państwo narodowe w starciu mocarstw nie ma szans. Dlatego na jej gruzach trzeba będzie budować coś nowego. A jakby tak odbudować wspólnotę krajów dawnej Rzeczypospolitej? Taka unia gospodarcza Polski, Ukrainy, Białorusi, Litwy, Łotwy, Estonii, może jeszcze Rumunii z Mołdawią, Węgier i Słowacji? Dzisiaj nierealne, ale czas pokaże. Pamiętajmy, że zagrożenie z Zachodu jest też realne (i wcale nie mam na myśli neonazistów...).
To może na tyle. Zdaję sobie sprawę z naiwności mojego postu, ale jak już pisałem. Nie mogę w żaden sposób popierać stalinowsko-carskiej gęby Putina.

Cemu lejé kie sié kôsi?

Witojciéz! Wracom wreścié dô blogowanio. Na razié lekô bedzié.

Nyj byłó tó tak. Pon Jezus rzók dô świyntego Pietra: "Ôd dziśka bees świynty Pietrze rzondziył pôgôdom. Ôd Tobié bedzié zolezeć cý na Ziymi bee dysc, cý pôgôda, kie mo kurzýć, kie mo być grod abó dujawica. Bees zsyłoł kurniawy, bees ludzi cyrniawom w Jasiôwym kontku strasył i wiatrami rzondziył: śpisokém, ôrawiokém, ôd Pôlski i holnym."
Na tó Pieter rzók: "Nô tó pôwiydz mi Panie Jezu kie mo być na Ziymi dysc na tyn przýkłod?" "Nyj wtej kie ludzié bedom ô tó prôsić". Nale świynty Pieter był jus wtyncos trôche przýgłuchawy i zrôzumioł ze mo loć wtej kie ludzie bedom sianó kôsić. Nyj bez tó teroz kie inó sié skôsi to przýchôdzom strasne norymnice, bijé żabami i lejé pô sianié tak, ze ciynzkó cô ususýć. Haj!

Przepowiednia

W czasie wykopalisk archeologicznych pod Rynkiem Głównym w Krakowie znaleziono zapisaną przepowiednię niejakiego Prosiona z Szorstkowa, którą ów tajemniczy wieszcz skierował do króla Kazimierza Wielkiego z okazji powołania Studium Generale w 1364 roku (późniejszy Uniwersytet Jegielloński). Nasz blog jako pierwszy publikuje całość przepowiedni.
"Najjaśniejszy Królu! Wielce zacnem dziełem jest to, że na kraj ten ciemny oświatę sprowadzasz, akademiją ową ufundowawszy. Jednakże wiedz, że ja Prosion z Szorstkowa wizyją miałem, w której przyszłe czasu mi się objawiły i to co na onej akademiji wyprawianym będzie. Otóż przyjdą te czasy Najjaśniejszy Panie, że zaroi się w akadmijej od młodych ludzi doktorantami zwanych. Doktorantowie owi tam gdzie obecne campus (łac. campus-pole) pychowiensis się znajduje przebywać będą. Ać nie wiesz co za rzeczy dziać się w dni one będą. Robaków hodować w mieszkaniu będą, a jedne w chłodzie inne w cieple. Wszystko zmierzonym będzie. Nawet oddech robaka najmniejszego pomierzonym będzie, a i oczy, płuca i jelita wszelkie takoż. Kroić je będą na plasterki najmniejsze. Inne robactwo wodne też trzymać będą i odrywać. Pszczoły hodowane będą i włosek każden policzon będzie. Myszy mieć będą i na nich eksperymenta wszelakie, tak, że je polować uczyć będą, biegać i trawę jeść. Inni znowu za niedźwiedźmi i żbikmi po lesie biegać będą i co owe zostawią zebranym będzie we dni owe! Węże, jaszczurki i gad wszelaki bezpiecznem się nie ostanie. Nawet motylowie barwni znakowani i śledzeni będą. W najmniejsze zakamarki stowrzenia wszelakiego wejrzą i wnioski z tego wyciągać będą. Będą też tacy co w ściek patrzeć będą i coś tam zobaczą. 
W miejscu owem obca mowa zapanuje i cudzieziemskich zza mórz najdalszych doktorantów najedzie. A co wyciągną z robactwa owego to wpierw matematyką taką, że nam się nie śniło potraktują (ać żeby tylko istotne było czekać będą), a potem w obcym języku opisywać i publikować będą, a jak ktoś te ich opowieści potem znowu zacytuje to zadowoleni będą. Wiele też innych rzeczy rzeczy widziałem, boć i inne tam obiekta powstaną, gdzie i rośliny bez ziemie hodować będą a i skórę bez człowieka, ale tego już Najjaśniejszy Panie opisywać nie będę.
Tom rzekł ja wieszcz Prosion z Szorstkowa 15 maja Roku Pańskiego tysiącznego trzechsetnego sześdziesiątego czwartego"

Wielkanoc

Na nadchodzące Święta Wielkanocne pragnę złożyć tradycyjnie najlepsze życzenia. Nie tylko tego co doczesne, czyli zdrowia, szczęścia i pomyślności, ale też tego co wieczne, prawdziwej radości, wiary, nadziei, miłości. Życzę by ten czas był dobrze spożytkowany przede wszytkim w wymiarze duchowym. Byśmy wyszli lepsi i pełni nadziei płynącej ze Zmartwychwstania.

Tradycyjnie dołączam muzyczną pocztówkę w postaci linku ;) Zawsze wrzucałem jakieś sekwencje, dzisiaj antyfona Vidi aquam, śpiewana we Mszach w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego w czasie pokropienia przed sumą, w okresie wielkanocnym (zastępuje wówczas antyfonę Asperges me). Tekst antyfony i trochę o niej wiadomości na przykład tutaj: http://liturgicznie.wordpress.com/muzyka/antyfony/vidi-aquam/

Życzę byśmy byli jak ci, na których spłynęła "woda wypływająca z prawej strony Świątyni".

Wpis sprzed tygodnia

Jak podaje portal Podhale 24 na terenie polskiego Spiszu i Orawy pojawili się niezidentyfikowani osobnicy w nieoznakowanych mundurach, bez dystynkcji. Zajęli urząd gminy w Łapszach Niżnych, na dachu urzędu wywiesili słowacką flagę, zajęto też urząd gminy w Lipnicy Wielkiej, w Jabłonce na razie urzędnicy zdołali się zabarykadować wewnątrz budynku. Podobne akcje odbywają się we wszystkich wsiach Spiszu i Orawy, gdzie przejmowane są remizy OSP. Miejscowa ludność organizuje spontaniczne protesty, w których domaga się przyłączenia polskiego Spiszu i Orawy do Słowacji. W kilku jedynie wioskach nieliczne grupy demonstrują poparcie dla pozostania Spiszu przy Polsce (np. taka demonstracja odbyła się w Dursztynie i Rzepiskach - Grocholowym Potoku, a na Orawie w Podsarniu). Stanowczo po stronie polskiej opowiada się mniejszość romska z Czarnej Góry. Przywódca miejscowych Romów zapowiedział, że w razie konieczności jego społeczność sięgnie po broń. Polskie jednostki Straży Granicznej zostały otoczone, nieoznakowani osobnicy wzywają je do poddania się i przejścia na stronę "Sił Zbrojnych Wolnego Zamagurza". Rząd Słowacki twierdzi, że nie ma nic wspólnego ze wspomnianymi uzbrojonymi grupami, a mundury takie (przypominające słowackie wojskowe) można kupić w każdym sklepie z militariami (najbliższy koło polskiej granicy znajduje się w Kieżmarku, a na Orawie w Dolnym Kubinie). Rada Gminy Łapsze Niżne na zwołanym naprędce posiedzeniu uchwaliła Deklarację Niepodległości Spiskiego Zamagurza i wezwała spiskie wsie leżące w góralskich gminach Nowy Targ i Bukowina Tatrzańska o powoływanie sołeckich rad narodowych i przyłączanie się do formowanej Republiki Spiskiego Zamagurza. Podobna akcja jest szykowana w gminach orawskich: Lipnica Wielka i Jabłonka (ma powstać niepodległa Republika Górnej Orawy).
W Republice Spiskiego Zamagurza uchwalono trzy oficjalne języki: słowacki, polski oraz romski. Słowacki Parlament na ostatnim posiedzeniu przyjął ustawę zaproponowaną przez premiera Roberta Fico zezwalającą na użycie armii do obrony zagrożonej ludności słowackiej poza terytorium Słowacji. Ustawę zapewne podpisze w ciągu kilku dni ustępujący prezydent Ivan Gašparovič. Polscy turyści przyjeżdżający z wypoczynku na Słowacji informują o podejrzanej koncentracji wojsk przy granicy z Polską, słowackie Ministerstwo Obrony Narodowej twierdzi, że przy granicach są prowadzone rutynowe, zaplanowane wcześniej ćwiczenia. Jak podają propolsko nastawieni mieszkańcy Spiszu, w remizach OSP są rozdawane w trybie przyśpieszonym słowackie paszporty.
Społeczność międzynarodowa stanowczo potępia działania Słowacji skierowane przeciwko integralności terytorialnej Polski. USA wprowadziło sankcje na Lentilky i Kofolę, zdominowany przez Republikanów Senat odrzucił jednak propozycję prezydenta Obamy objęcia sankcjami piwa Šariš i Zlatý Bažant (szczególnie popularnych wśród teksaskich farmerów). UE opracowała listę 18 sołtysów i kierowników družstv (odpowiednik polskich PGR), którzy mają być objęci sankcjami wizowymi. Sankcje nie będą dotyczyć najważniejszych polityków słowackich. Premier Fico zapowiedział zlikwidowanie zniżki na eksportowane do Polski Lentilky i batoniki Horalky, którą wynegocjował minister gospodarki Waldemar Pawlak w 2008 roku.
Sytuacja wygląda na coraz bardziej napiętą. Istnieją poważne groźby, że Słowacja nie nasyci się Spiszem i Orawa i zechce sięgnąć po Podhale, gdzie mieszka góralskojęzyczna większość, pokrewna Spiszakom i Orawiakom (według Słowaków, górale są etnicznymi Słowakami, którzy ulegli częściowej polonizacji w wyniku przebywania od stuleci pod polskimi rządami). Przywódcy podhalańscy jednak deklarują lojalność wobec Rzeczypospolitej. Premier RP zapowiedział, że każda agresja poza teren Spiszu i Orawy spotka się  z twardym sprzeciwem i może zakończyć się polsko-słowacką wojną o nieprzewidzianych konsekwencjach.

Ostatnie dni II

Mija rok od mojego postu "Ostatnie dni", kiedy przedstawiłem swoja krótką refleksję na temat tego co się wtedy działo. Tak się składa, że i w tym roku ostatnie dni są dosyć ciekawe.

Po pierwsze Rosja zamierza zaatakować Ukrainę. Ludzie się boją III wojny światowej (mam nadzieję, że na wyrost).

Po drugie rozdali Oscary (ale poza tym nic więcej nie wiem...)

Po trzecie znowu Rosja atakuje Ukrainę...

W tym natłoku trochę ciężko wypłynąc innym sprawom, a ostatnio zdarzyło mi się podpisać dwie petycje na serwisie CitizenGo.
Jedną przeciwko wpisaniu aborcji do celów ONZ (innymi słowy zamierzają uznać prawo do aborcji jako wyznacznik rozwoju danego kraju)
http://www.citizengo.org/pl/4891-wykluczmy-aborcje-z-celow-onz
A druga petycja była skierowana do Króla Belgów z prośbą aby nie podpisywał barbarzyńskiej ustawy o eutanazji nieletnich (http://www.citizengo.org/pl/4183-petycja-do-krola-belgow-filipa-i-aby-nie-podpisal-sie-pod-ustawa-dopuszczajaca-eutanazja-dzieci)
Trochę mi szkoda, że te sprawy są nie zauważane w mediach, a myślę, że są nie mniejszym barbarzyństwem niż to co robi Putin na Krymie.

Ukraina i Wenezuela

Kolejny krótki post.

W dwóch bliskich mi krajach odbywają sie obecnie masowe protesty i giną ludzie. Z wiadomych przyczyn w Polsce większe zainteresowanie jest sprawą ukraińską. Ale w obydwu krajach sytuacja jest nieco podobna. Autorytarna władza, zrujnowana gospodarka (szczególnie wenezuelska, która jest oparta tylko na ropie naftowej), zagniewani ludzie i słaba opozycja.

Co do Ukrainy to zdaję sobie sprawę, że na Majdanie są jawnie wrodzy Polsce banderowcy, wiem, że opozycja jest podzielona i słaba. Ale moralnie nie mogę wspierać władzy, która strzela do ludzi, nie mogę popierać postsowieckiej oligarchii i wasali Putina. Mam nadzieję na to, że zwycięży zdrowy rozsądek i Janukowycz sam ustąpi. I że Ukraina w końcu wyzwoli się z roli zachodniej przybudówki "Wielkiej Rusi". Pytanie tylko czy ktokolwiek jest w tej chwili w stanie podnieść Ukrainę z zapaści gospodarczej, utrzymać jej jedność i poprowadzić prawdziwie niezależną, ani moskiewską ani brukselską politykę tego kraju.

Jeżeli chodzi o Wenezuelę nie mam świeżych informacji, ale wiem od naocznych świadków (mój kolega został pobity przez policję w Maracay), że jest coraz gorzej. Tam sprawa wygląda w pewnym sensie podobnie. Hugo Chavez chcąc uniezależnić się od "Wielkiego Brata" (USA) skumał się z ... tow. Putinem (nie tylko, do jego bliskich przyjaciół należał np. wielki demokrata Aleksander Łukaszenka i Muammar Kadafi). Wprowadził socjalizm, mimo niewątpliwych zasług (jak realna pomoc najuboższym) rozdawnictwo Chaveza doprowadziło kraj na skraj bankructwa (w 2012 roku za dolara na czarnym rynku można było dostać maksymalnie 9 bolivarów, dzisiaj 68-70 bolivarów, liczby mówią same za siebie).  Podobnie jak na Ukrainie tak i w Wenezueli przyszłość jest niepewna, a ewentualne przejęcie władzy przez obecną opozycję nie rozwiąże natychmiast palących problemów tego wspaniałego kraju. Tu i tu potrzeba mądrości. Oby tylko rządzącym i walczącym jej nie zabrakło.

4 złota

Siadam do pisania. Dziś będzie krótko. Olimpiada w Soczi, dzisiaj czwarte złoto dla Polski. A jeszcze niedawno polskie medale na zimowych igrzyskach można było policzyć na palcach jednej ręki.

Oczywiście gratuluję naszym mistrzom.

Mniej więcej rok temu pisałem wpis poświęcony tragedii na Broad Peak, kiedy z uznaniem wyraziłem się o ludziach, którym się chce zaryzykować życie dla idei (choćby tak z pozoru bezsensownej jak zdobycie kolejnego ośmiotysięcznika zimą). Teraz mamy kolejne trzy przykłady współczesnych bohaterów, którzy do sukcesu doszli własną pracą, samozaparciem i wysiłkiem. Nie było im łatwo. Bierzmy z nich przykład w naszych dziedzinach :)

Ja niestety ostatnio odnotowałem znaczący spadek formy blogerskiej. Może się w końcu podniosę :)

Na Święto Niepodległości

Od stałej czytelniczki dostałem zamówienie na wpis o patriotyzmie. Zamówienie złożono w okolicach 11 listopada. Trochę czasu upłynęło. Zastanawiałem się na tym wpisem, gdyż wydarzenia z obchodów Narodowego Święta Niepodległości niewątpliwie skłaniają do refleksji (czasem do refluksu;).

Patriotyzm? Czy jestem patriotą? Co to znaczy być Polakiem?

Łatwo mi teraz zapewniać o patriotyzmie, umiłowaniu Ojczyzny itp. A co będzie w chwili próby? Przypominam tu, że zdrajca Wacław Krzeptowski - przewodniczący kolaboranckiego Komitetu Góralskiego (Goralisches Komitee) zakupił w sierpniu 1939 karabin dla Wojska Polskiego (sic!). Dlatego z dystansem podchodzę do wszelkich zapewnień o umiłowaniu Ojczyzny - często rzucanych przez osoby, które Ojczyznę opuściły i to nie z powodu politycznych prześladowań (najłatwiej śpiewać "Nie rzucim ziemi skąd nasz ród" w USA). Oczywiście rozumem emigrację dla celów zarobkowych i tęsknotę za Ojczyzną, ale trzeba pamiętać, że Polskę najlepiej budować w Polsce :)

Więc nie zapewniam, że jestem patriotą. Ci, którzy znają moje poglądy polityczne pewnie by mnie za takowego uznali. Polska jest dla mnie ważna, zależy mi na jej rozwoju, bezpieczeństwie i pozycji w świecie. Kocham naszą historię, cieszę się z sukcesów moich rodaków (sportowych, naukowych, artystycznych itp.). Co nie zmienia faktu, że nie wiem jak  zachowałbym się w chwili ciężkiej próby patriotyzmu. Mam nadzieję, że tak, że nie musiałbym się (ani moje dzieci) potem wstydzić.

Co to znaczy być Polakiem? Z biologicznego punktu widzenia raczej nic nie znaczy. Choć na biologii świat się nie kończy. Jako Polak staję się chcąc nie chcąc (w moim przypadku chcąc) elementem pewnej większej całości jaką jest naród polski tworzący swoje polskie państwo. Więc jestem elementem tej wielkiej, polskiej, ludzkiej układanki. Przyjmuję za swoją całą historię narodu i państwa, wszelkie sukcesy, porażki i (co często trudne) hańby. Ale co ważniejsze, czuję się odpowiedzialny za jej przyszłość i dalszy rozwój. Pragnę wnieść (a przynajmniej powinienem pragnąć) swój wkład do tej układanki.

Mamy w Polsce piękną tradycję romantycznego zrywu, nierównej walki, militarnej klęski i moralnego zwycięstwa. Trochę mnie boli, że uczymy się i czcimy bohaterów nieudanych powstań zapominając np. o tych, którym się powiodło. Śląsk i Wielkopolska to też Polska, nie tylko były zabór rosyjski i Kresy wschodnie (z całym szacunkiem). Myślę, że powinniśmy bardziej zwracać uwagę na tych, którym się udało i którzy też poświęcili się Polsce. Wydaje mi się, że za bardzo w narodowej pamięci skupiamy się na Kresach i na bohaterstwie Warszawy, a zapominamy, że Polska (i to ta rdzenna) jest dużo większa.

To będzie na tyle. Kilka luźnych refleksji, może kiedyś pokuszę się na dłuższy wpis. Ponadto mam postanowienie (nie noworoczne), że będę więcej pisał na blogu :)