Fciołbyk zrôbić spis sỳćkik dziedzin góralskik (pôdholańskik) zapisany w nasyj gwarze i môim spôsôbém zapisu. Nie bedem tu dawoł przỳsiółków. Jak jest wieś Bukowina Tatrzańska, tô pô góralsku nie pisém juz tegó Tatrzańsko, bô nik tak nie godo, ba sié godo prôstó - Bukôwina. Pôdzielém tak arbitralnié na trzỳ grupy i zaznacém wsié cô uwazujém ze som jest przyńściôwe. Te grupy tô: Skolne Pôdholé, Nôwôtarskié Pôdholé i Rôbcańskié Pôdholé. W grupié Pôdholo Nôwôtarskiegó wydzielém tyz pôdgrupy: gôrcańskó-piynińskom (nie mylić z górolami piynińskiémi ani zogórzanami!), nôwôtarskom i cornódónajeckom. Nie spisujém tutok wsi ôrawskik, śpiskik ani piynińskik, a temu ze nie godom w gwarak cô sié ik hań uzỳwo, musiołbyk pisać tak jak sié nazwe danyj dziedziny wymowio w gwarze pôdholańskiéj, a tó sié môze róźnić ôd tegó jak sié wymowio na Śpisu, Ôrawié cỳ Piyninak. Dô dzieła:
Skolne Pôdholé:
Zokôpane
Kôściéliska abó Pôlany
Bukôwina
Brzegi
Białka
Glycarów Dôlny
Glycarów Górny
Bioły Dónajéc (u nos sié godo Dónajéc, abó casém nawet Dônajéc na Bioły Dónajéc, jak zaś fto siedzi blizyj Cornegó Dónajca tô godo Dónajéc na Corny Dónajéc, rôzumiécié?:P)
Leśnico
Grôń
Lyscỳny
Siérôckié
Bustryk
Ząb
Pôrônin
Stasikówka
Siychła (bôccié, ze wieś Murzasichle tô wymyśleli Austryjocỳ! Nie jedziémé do Murzasichla inó za Siychłe, a wracome sié zo Siychły)
Mur
Suche
Nôwe Bystre
Dzianis
Witów
Małe Ciche
Wyśnio Bańsko
Niźnio Bańsko
Cyrwiynne
Chôchôłów
Wielgié Ciche (nazwa Wielgié Ciche jest jé uzỳwano lym w tyk wsiak cô majom bliskó i na Małe i Wielgié Ciche, np. na Bańskiéj, kany inyndyl tó jest prôstó Ciche)
Miyntustwó (cyńść Wielgiegó Cichegó, ôdrymbno) (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Skrzỳpne
Marusỳno
Saflary (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Bór (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Ratułów (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Kóniówka (przyńściôwe z nôwôtarskim)
Nôwôtarskié Pôdholé (nazỳwane tyz niźnim):
Corny Dónajéc (grupa cornódónajecko)
Pô(d)cyrwône (grupa cornódónajecko)
Wróblówka (grupa cornódónajecko)
Piniońśkôwice (grupa cornódónajecko)
Dzioł (grupa cornódónajecko)
Ôdrôwąz (grupa cornódónajecko)
Zołucne (grupa cornódónajecko)
Stare Bystre (przyńściôwe ze skolnym, grupa cornódónajecko)
Ludźmiérz (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Rôgôźnik (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Grônków (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Zoskalé (a jadém Za Skałe) (przyńściôwe ze skolnym, grupa nôwôtarsko)
Krausów (grupa nôwôtarsko)
Długôpôlé (grupa nôwôtarsko)
Môrowcỳno (grupa nôwôtarsko)
Pyzówka (grupa nôwôtarsko)
Losek (grupa nôwôtarsko)
Trute (grupa nôwôtarsko)
Klikusôwo (grupa nôwôtarsko)
Ôbidôwo (grupa nôwôtarsko)
Nôwy Torg, abó prôstó Miastó (grupa nôwôtarsko)
Waksmund (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Ôstrôwskó (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Łopusno (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Horklowo (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Knurów (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Ślembork, Ślebork (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Huba (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Mizerno (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Maniôwy (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Dymbnó (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Kluskôwce (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Côrśtyn (grupa gôrcańskó - piynińsko)
Pôdholé robcańskié:
Raba Wyśnio
Skawa
Rôkiciny
Robka
Pónice
Chabówka
Biélanka
Siéniawa
Spytkôwice(wpływy ôrawskié pônô widôcne)
Rdzowka
Ôsôbnó dajém wieś:
Ôchôtnico
I jesce ôsôbnó dwié wsié na Slowiyńsku (Słowacji):
Sucho Góra (Suchá Hora)
Głodówka (Hladovka)
Pôdział na Skolne, Nôwôtarskié i Robcańskié Pôdholé jest jé uzỳwany inó nie za bar-z wiada kany ftôre sié kóńcỳ. Przydzioł wsi dô jednegó, drugiegó abó trzeciegó jest jé mój. Pôdgrupy na nôwôtarskim Pôdholu wymyśloł jo i nikak takik wceśniéj nie widzioł.
Tys nie wiém cỳk sỳtkié wsié i miasta dôbrze dô pôdholańskik zolicył,
jak mocié w tyj rzecỳ iknkse zdanié, tô mi piścié. Jo nie jest jé
etnôgraf, tó sié na rzecỳ za bar-z nie znom inó pôkazujém jak jo tó
widzém jakó górol.
U nos w Suchym i za Siychłom godo siy "Białka" i cyto siy "Białka", i racyj tyz "ka inyndyj", abó "ka inyndyl" (starse), zamiast ka ińdziyj, co jest polonizmym, aly reśte chłopiy pisoj dalyj, bó cosi z tegó bee.
OdpowiedzUsuńZ tom Białkom tô som nie wiym, bô u nos (Niźnio Bańsko) sié godo cheba tak i tak.
UsuńA ka inyndyl pôprawiém.
http://cornoizba.blogspot.com/
OdpowiedzUsuństary, aly tyz po góralsku :)
Bóg zapłoć za link Hanuś, pôcỳtom :)
Usuń"U nos na Białce" i w całej gminie Bukowina, a także po Zakopane nikt nie powie Biołka tylko właśnie Białka. Żaden mieszkaniec Białki nie powie o sobie ze jest "Biołcon" tylko zawsze "Białcon". Stąd też wydaje mi się że nawet pisząc gwarą niech Białka zawsze będzie Białką. Wiem, i sam też słyszałem jak mówili o "Biołce" szczególnie w takich miejscowościach jak Ludźmierz, Krauszów i okolice. Ale tak jak Podhale się trochę dzieli tak i gwara nie wszędzie taka sama. Np autor napisał "Ślembark",a na Białce i w okolicach starsi mieszkańcy mówili zawsze "Ślemborg" albo "Śleborg" ale czy tak by było poprawienie po goralsku dla wszystkich to nie wiem. Pozdrawiam
OdpowiedzUsuńPrzekonaliście mnie, zmieniam na Białka.
OdpowiedzUsuńA Slembork też zmieniam.
Jo zwróciłek uwage na kilka rzecy.
OdpowiedzUsuńNie za bardzo rozumiem Twój pomysł z podziałem Nowotarskiego Podhala na gr., a już szczególnie nazwę jednej z nich jako „gorczańsko-pienińska”, no bo ka Podhole a ka Pieniny? Sama nazwa gr. ”gorczańska” była by wg mnie już prędzej do przyjęcia z racji położenia geograficznego tych miejscowości u podnóża Gorców.
Rzeczą następną jest przydzielenie miejscowości do tychże grup. Miejscowości takie jak Obidowa, Klikuszowa czy Lasek należą do gr. nowotarskiej natomiast miejscowości Waksmund, Ostrowsko czy Łopuszna już nie podczas gdy znajdują się niemalże w identycznej odległości od Miasta co miejscowości wymienione wcześniej, które to znowu leżą również u podnóża Gorców. Skąd taki podział?
Nigdy też nie słyszałem w wymowie nazwy miejscowości Łopuszna litery „ś” tak jak występuje to w Twoim zapisie. Po góralsku godo sie Łopusno, z Łopusnyj i do Łopusnyj, nigdy z Łopuśnyj. „ś” powinno się natomiast pojawić przy zapisie miejscowości Czorsztyn („Corśtyn”) bo i tak również występuje w obiegu. Podobnie Ostrowsko. Godo sie Ostrosko, bez litery „w” oraz „ó” na końcu. Kwestia Szlembarku został już wcześniej poruszona. Uważam iż powinien występować w dwóch zapisach Śleborg (jak pisał poprzednik) oraz Ślebork co bierze się bezpośrednio z nazwy tej miejscowości oraz powszechnej jej wymowy w gwarze.
W zapisie Nowego Torgu przydarzyło Ci się zjeść literę „g”.
Telo z mojyj strony.
Pozdrowiom kolego
A i Koniówka winna być w gr. przejściowej z cornodunajeckom a nie z nowotarskom.
UsuńDziynki za uwagi. Co do podziału Podhala Nowotarskiego. Jak napisałem jest on mój i wynika z tego, że chcąc wprowadzać jakikolwiek podział Podhala na grupy stajemy przed poważną gdzie się jedno zaczyna, a drugie kończy. Prosty przykład Bańskiej Niżnej (skąd pochodzę). Według niektórych ujęć nie należy już ona do Skalnego Podhala. Tylko, że ja nie widzę żadnej gwarowej, kulturowej, środowiskowej czy jakiejkolwiek innej różnicy między Bańską, a sąsiednim Białym Dunajcem (który każdy uzna za "ewidentnie" skalnopodhalański), a już widzę takie różnice między Bańską, a Łopuszną. Podobnie wrzucanie do jednego worka Łopusznej i Podczerwonego, leżących z dwóch stron Podhala jest dziwne. Dlaczego Klikuszowa i Łopuszna w różnych podgrupach Podhala Nowotarskiego? Prosta przyczyna, Klikuszowa (wydaje mi się) ma bliższe kulturowe, rodzinne i parafialne związki z Pyzówką czy Laskiem, które ewidentnie są wsiami Podhala Nowotarskiego i ja bym je przydzielił do grupy nowotarskiej. Gorczańsko-pienińska, bo tutaj dałem i gorczańską Łopuszną i już bliższy Pienin Czorsztyn czy Maniowy, choć może nazwa wschodniogorczańska by była lepsza, lub nawet wschodniopodhalańska.
UsuńCo do wymowy, niestety tutaj przyjąłem prostą zasadę, zapisuję tak jak się wymawia u mnie i tyle. Nie upieram się absolutnie przy tej wymowie, ale blog piszę w gwarze Podhala Skalnego używanej na Bańskiej Niżnej. U nas mówi się Ôstrowskó (teraz bym zapisał Ôstrôwskô), Łopusno/Łopuśno, Ślembark (prosta sprawa, mało mamy kontaktów z tymi wsiami i niezwykle rzadko używamy ich nazw). Łopuszną mgę zresztą zmienić, bo możliwe, że sam popełniłem błąd. Tak samo mamy Ratułów, choć z tego co wiem mieszkańcy mówią Ratłów.
Koniówka jest przejściowa z Podhalem Nowotarskim, jego grupą czarnodunajecką, ale już grupy nie dopisywałem.
Myślę, że głównym, głębszym przesłaniem tego wpisu nie tyle jest wprowadzenie ścisłego podziału Podhala co ukazanie jak takie podzielenie jest trudne i jak sztuczne może dawać rezultaty. O tym jeszcze napiszę.
A według mnie twój podział jest bardzo dobry i zgodny z rzeczywistością. I grupę nowotarską dobrze podzieliłeś, nie wiem, skąd jest komentujący powyżej, ale ja jestem z Dębna i zgadzam się z twoim podziałem. Wiadomo oczywiście, że wsie z grupy nowotarskiej i pienińsko-gorczańskiej są tak samo oddalone od Nowego Targu, ale od siebie samych już są daleko. I ludzie u nas sami też dzielą wsie na te z "naszej strony", czyli Waksmund, Ostrowsko, itd. aż do Czorsztyna i "z drugiej strony", czyli te wszystkie Pyzówki, Laski i inne (mówi się nawet czasem "Pyzówki, Laski" jako określenie na te wsie po drugiej stronie Miasta ). Wiadomo, że nie ma jakichś specjalnych różnic kulturowych między Dębnem a Pyzówką, ale ludzie nie utrzymują za bardzo kontaktów między tymi wsiami. A już z Maniowami czy Ostrowskiem utrzymują.
UsuńA co do Dunajca to u nas się mówi Dunajec i na Biały i na Czarny Dunajec i po prostu z kontekstu trzeba wywnioskować, o który chodzi. Ale to chyba przez to, że mamy tak samo daleko do jednego jak i drugiego :)
Witom dymbnianke i Bóg zapłoć za kômyntorz! Jo tyz tak uwazjém jakô i Ty. W sumié tô i Skolne Pôdholé môznô by tak pôdziwlić: grupa bukôwiańsko, saflarzańskô-dónajecko, zymbiańsko, pôrôniańsko, ratułowiańskô-dziasnisiańsko, a môze i wiyncyl. A cô dô dónajca tô wis, ciekawe, u nos na Bańskiéj tô Dônajéc znacý inô Bioły Dónajéc, Corny Dónajéc musi być z przymiotnikém ;)
UsuńTak jesc emom pytanié. Jakô sié u Wos w dymbnié godo:
Usuńdach-dak-daf, łańcuch-łańcuk-łańcuf?
byłek-byłef?
ô ôwcak-ô ôwcaf?
Różnica między wsiami np Pyzówką czy Morawczyną a wsiami po drugiej stronie miasta jak Waksmund czy Łopuszna jest bardzo duża , w Pyzówce gwara nie dużo różni się od gwary skalnopodhalanskiej , natomiast gwara po drugiej stronie miasta różni się dużo. Bardziej podchodzi pod gwarę śpiską np w wWaksmundzie , Ostrowsku mówi się npMiołef , byłef itd.
UsuńDokładnie, z tym, że ja np. widzę różnice między gwarą Pyzówki, a np. Bańskiej Niżnej. Np. używanie słowa górolica zamiast górolka (jak na Bańskiej). Poza tym u pyzowian często słyszę formy bardziej zliżone do język ogóplonoplskiego (zrôbił zamiast zrôbiył). Ciekawe czy to już polonizacja, czy rzeczywiści tak tam mówiono.
UsuńGdyby posłuchał Pan starszych mieszkańców Pyzówki zobaczył by Pan że gwara u nas praktycznie nie różniłą sie niczym od skalnopodhalanskiej a takie zwroty jak "zrobiył,chodziył itd itd ) są tutaj uzywane :) młodsze pokolenie z pewnością niemówi już czystą gwarą i używa wielu spolszczeń , co bardzo mnie boli , gdyż chciałbym aby tradycja i gwara góralska w naszym regionie była kultywowana przez młodsze pokolenia :) oczywiście nie mówię tu o wszystkich młodych ale wielu jest takich którzy idą do miasta do szkoły czy na studia , często zapominają skąd pochodzą i nie używają gwary na codzień , a szkoda .. :) Tak wogóle bardzo fajnie pisany blog , pozdrawiam gorąco :)
UsuńA widzis tys roźnice kulturowe cy gwarowe miyndzy Chochołowym a Wroblowkom? "Skalne Podhole" to określenie wziynte nie powiym skond przez folklorowyk "rasistow" ktorzy uwazujom ze Podhole to Zokopane i Kościylisko, resta kajsi w tyle. Jak juz kceciy dzielić Podhole to robciy to na jakiyjsi konkretnyj podstawiy np. histotycniy, downe Państwo Cornodunakeckie - Corny Dunajyc, Wroblowka, Ciche, Pocyrwone, Koniowka, Chochołow, Witow, Dzianis. Pote Dobra zokopiańskie itd.
OdpowiedzUsuńPôwiym tak, ze w sumié mos racjy. Pôdział na Skolne i Niźnié Pôdhole jest bar-z prôblematycny i duzô f nim jest takiwgô wywyzsanio sié jednyk nad drugik. I naprowde trudnô nońść kônkretne róźnice. Nie downôk naloz takom mape, kany Białke ôznacyli jakô Niźnié Pôdholé (http://www.mcksokol.pl/media/Image/mapy_regionow/region_podhalanski_max.jpg). Jak juz Białka jest na Niźnim tô jo nie wiym. Jo sié zabawiył we wyznacynié tyk grup przyńściowyk itp., côby pôkozać, ze jest jé tô "gradiynt", a nima wyraźnyj i jasnyj granice. Nik mi tyz nigdy nie wiedzioł pedziéc, ani jo nika nie naseł jakié som jest róźnice gwarôwe cỳ kulturôwe miyndzỳ jednym, a drugim Pôdholém. Nołatwiyj by byłó granice przeprôwadzić tak jakô idzié Piyniński Pas Skałkôwy, alé tô bedzié wtej granica geograficno, nie kulturôwo. A Zokôpane cỳ Kôściyliska, kie fcom sié wywyzsać, tô niek sié przỳpatrzom kieló u nik na dziedzinié góroli, a kieló ceprów. Jako jest teroz ik gwara, kany ik kultura (nie ta scenicno, ba tako côdziynno).
UsuńNydyć tak, godołek ino o to ze lepiyj nie dzielić Podhola bo bez to ino jedni siy fucom na drugik. Podhole jest jedno i powinno być jednościom, syćka my dom jednacy, nima góroli podholańskik skalnyk i niźnyk. Skalni som ino w Krakowiy w 19-stce :-p
Usuń