Z pôcontku zek fcioł napisać tyn wpis pô pańsku. Dô telak uwazôwoł, ze gwara nasa góralsko tô jynzỳk cô gó uzỳwom kie godom w dóma z ôjcami, ze sonsiadami i ciôtkami, ô gazdówce, pôgodzié i takik tam rzecak. Jak sié bierém za sprawy "pôwaźniyjse", tô zacỳnom godać tak pół na pół, bô roz tô ciynzko godać dô górola pô pańsku, nale jak tłómacém statystyke, tô zaś ciynzkó godać ô "ôdchylyniu standardowym, średniéj i sumié kwadratów ôdchylyń ôd średniéj w grupié". Nale zek se pômyśloł, ze jak mom pisać ô Pôdholu, tó cemu nie napisac tegó pô góralsku. Nawet mom jesce jedne ambicjom. Fcém unikać jak sié do "kalek" jynzỳkôwyk z pańskiéj môwy. Fcém napisać tó jak nobarzyj pô nasemu, tak jakby tó prowdziwy górol pedzioł. Pô drugié tó mnie dô tegó zachynco i ôśmielo ksionzka stryka môjyj mamy śp. Jan Gutta-Môstôwegó z Wrôcławia (alé rôdém z Pôrônina). Ksionzka sié nazỳwo "Gwara ô gwarze" i stryk tam piyknié pô nasemu ôpôwiado ô nasyj gwarze, jyj pôchôdzyniu i histôrii.
Tak, ze teroz fcém napisać ô tym cỳm pôdług mnie jest jy Pôdhole i jak byk gó dzielył.
Z Pôdholém sprawa jest jy ô teló gôrso jakó na tyn przỳkłod ze Spisém, ze nimo ónó histôrycnyk granic. Trza by môze sprôwdzić kany jakié były granice starôstwa nôwotarskiegó (za casów piyrsyj Rzecỳpôspôlityj), alék nika nie widzioł côby ftó Pôdhole ôkryśloł jakó tó starôstwó. Môznó sukać jesce granic etnôgraficnyk abó jynzỳkôwyk, geôgraficnyk nyj i tyz administracỳjnyk. Z pôłednia sprawa jest jy prôsto, Pôdhole sié kôńcỳ na Tatrak i teló. Na wschôdzié tyz, kany płynié Białka i Dónajec (trza inó wydzielić Nôwom Biołom, cô jest jy z pôdhalańskiyj strôny Białki, alé jest jy juz wsiom śpiskom). Na zachôdzié niby tyz prôsto sprawa - jakó sié zacỳnajom wsié ôrawskié. Nalé pôwiydzcié mi cỳ dwié wsié na Ôrawié, pô slowyńskiyj strônié - Sucho Góra i Głodówka som jest na Pôdholu? Niby tó Ôrawa histôrycnié, alé siedzom tam górole pôdhalańscỳ, majom nas fôlklor (prowda, sié rôźni, alé cỳ miyndzỳ wsiami na Pôdholu nima rôźnic?). Nogôrso jest jy tu półnôc. Bô ka? Pôwiat nôwôtarski i kôniec?Zgôdziyłbyk sié, nale som jest w pôwiecié limanôwskim dwie wsié, kany sié godo juz pô góralsku (Ôlsówka i Raba Niźnio). Nie wiym cô pedziéć ô wsiak z pôwiatu suskiégó: Ôsielec, Wysôko i môze jesce inksỳk (Babiôgórcỳ cỳ Pôdhalanié, chłopy z Wysôkiéj godajom pô nasemu). Dalyj som jest górole babiogórscỳ i kliscoki, a w limanôwskim zagórzany. Inkso sprawa, ze załozỳciél Zwionzku Pôdhalan, piewca Pôdholo Władysłow Ôrkan był z Pôrymby ôd zagórzanów. Môze i ik dô Pôdholo zolicỳć?
Teroz drugo sprawa. Ftôsi pôlicył, ze na Pôdholu, Śpisu i Ôrawié (pô pôlskiéj strônié) jest 102 wsié (dziedziny). Śpis tô 13 wsi, a Ôrawa 16, cỳli w sumié na Pôdhole wychôdzi 73 wsié (jakek sié w rachunkak nie pômylył). W tyj licbié musom być miyndzỳ wsiami rôźnice. Kulturôwe, w gwarze nyj i tys we warunkak gazdôwanio. Pôdhole zwykłó sié dzielić na Skalne, Niźnié i Robcańskié. Nie przecém, ze takié cynści som jest na prowde. Nale kany som dôkładne granice? Pôdźme ôd pôłednia. Skalne Pôdhole? Kany jegó granica półnôcno? Cỳ Saflary tô Skalne Pôdhole cỳ juz Niźnié? A Bańsko? Wyśno pewnié tak (przecié tô wiyrchy juz dô 800-900 metrów pônad pôziom môrzo), a Niźnio? Côz, kie jesce przed wôjnom były oné jednom wsiom. Jakié jest rôźnice miyndzỳ Biołym Dónajcém, a Saflarami w gwarze, ôbycajak i warunkak gazdôwanio? Na pewnó juz inacyj sié godo w Łopusnyj, Horklowyj, Pôdcyrwônym i inksỳk wsiak jakó w Zokópanym cỳ Pôlanak (Kôściylisku). Nale tyz inacyj godajom zymbiany, inacyj bukôwiany, inacyj chôchôłowiany, inacyj zokôpiany, a te wsié tô na zicher jest jy Skalne Pôdhole. Zasiedlénié Skalnegó Pôdholo słó ôd pôłnôcỳ. Kôściyliscańskié i zokôpiańskié rôdy pôchôdzom z Bańskyj, Marusỳnyj i inksỳk dziedzin.
Jakó biôlog to pôwiym, ze przyńścié miyndzỳ Skalnym, Niźnim i Robcańskim Pôdholém jest jy ciongłe, ciynzkó wyznacỳć ścisłe kategôrié, ba twórzỳ tó sỳtkó gradiént kulturôwy i jynzỳkôwy (ucciwsỳ usỳ, przeprôsom zek musioł trôsecke zaklonć).
Trza bocỳć ô tym, ze górol z Ôstrowska, Ôdrôwonza i Zokôpanegó jest jy takim samym górolém pôdhalańskim i tak naprowde tô mo tyn som fôlklor i dziedzictwó. Tak, ze dô reśty - pôzdrowiom sỳćkik góroli!
Nastympny wpis bedzié trôske inksỳ. Fciołbyk spisac sỳtkié góralskié wsie, ale pô nasemu.
